تحقیقی در مورد اجر

مقدمه:

قدمت آجر (خشت پخته شده)همزمان با پيدايش آتش مي باشد .آجررلا مي توان به طور خلاصه سنگ مصنوعي كه از خشت مصنوعي كه از خشت پخته شده بدست مي آيد عيف نمود.

خشت تشكيل شده است از خاك رس و دانه هاي ريز و سنگ و آب دانه هاي خاك رس را با آب ورز مي دهند تا تمام درمجاورت آب قرار گرفته و تر (آب اندود)شود .گل آجر بايد داراي استخوان بندي ماسه اي متراكم باشد . بدين ترتيب كه گل رس دوردانه هاي ماسه را پوشانيدهو آنها را به يكديگر چسبانيده و فضاي خالي بين آنها راپر نمايد.چنانچه ماسه مخلوط در گل آجر زيادتر از حدلازم باشد در موقع خشك شدن ترك برداشته و دركوره تغيير شكل مي دهد.

پس از تهيه گل آن را در قالب چوبي به ابعاد 5 ×10×20ويا 5.5×11×22ريخته و گل را با فشار انگشت و بعداً آن را به طور يكنواخت و ملايم خشك مي كنند.

خشك كردن خشت از قسمتهاي مهم آجرپزي مي باشد زيرا اگر خشت را در آفتاب به سرعت خشك نمايند قسمتهاي روي آن را با آفتاب درذ تماس است زودتر خشك شده ولي قسمتهاي داخلي آن دير تر خشك ميشود و به همين علت روي آجر تركهايي ايجاد مي گردد كه در موقع پخش خرد مي شود . براي جلوگيري از اين نقيصه در كارخانه هاي تمام اتوماتيك آجر را در تونلهاي مخصوص با هواي گرم خشك مي كنند . اين هوا در اثر تر بودن آجر به بخار نمناك تبديل شده و در نتيجه تمام قسمتهاي آجر با همامنگي و بتدريج خشك شده و از تركيدن آن جلوگيري مي شود. خشك شدن آجر به اين طريق در حدود 24تا48ساعت طول مي كشد .بعد از خشك كردن خشت آن در كوره هاي آجر پزي برده و حرارت مي دهند تا تبديل به خشت پخته و يا آچر بشود.

كوره هاي آجر پزي انواع مختلف دارد. متداولترين آن در ايران كه كارش پيوسته و مداوم است داراي اطاقهاي متعددي بوده كه خشتها را در يكي از آنها به طور مخصوصي كه هوا وآتش به همه جاي آن برسد چيده و جلوي آن را تيغه نمود بعد آن را در حدود 900درجه سانتگراد حرارت مي دهند. سوخت اين نوع كوره ها معمولاً با نفت سياه و يا گاز طبيعي است.

بعد از پخته شدن تيغه جلوي اطاقك را خراب نمود تا آخر نمود تا آجر خنك شود و بعد آن را بار كاميون نموده و مصرف مي نمايند.با توضيحات فوق روشن است هميشه بعضي از اطاقها را زير بارگيري و بعضي از آنها نيز در حال خنك شدن و بعضي ديگر در حال تخليه مي باشند.آجر از لحاظ رنگ به رنگاهي سفيد،قرمز،ابلق(بهمني)تقسيم مي شود . رنگ مورد نظر بستگي به طرز چيدن آجر در كوره دارد. آجر هاي غير فشاري را در نما سازيمصرف مي ننمايند. و از آجر هاي فشاري براي گري چيني استفاده مي كنند . آجرهاي نما سازي را قبل از مصرف تيشه داري مي نمايند . منظور از تيشهخ داري گونيا كردن ابعادآجر مي باشد.

در ساختمانهاي فلزي و بتني براي پارتيشنها از آجر هاي توخالي كه داراي حجم بيشتر و وزن سبكتري است استفاده مي نمايند. آجر از لحاظ شكل به انوا فشاري،قزاقي،ختاييو غيره تقسيم مي شود .آجر را در كازرخنه هاي تمام اتوماتيك نيز تهيه مي نمايند كه اغلب به صورت آجرهاي سوراخ دار به بازار عرضه مي گردد و در بازار به نام آجر ماشيني معروف است .آجرهاي لعاب و آجرهاي مالسه آهكي ويا آجرهاي شيشه اي و غيره .

در كارگاههاي ساختماني كه در به كوره هاي آجر پزي دسترسي نيست و يا تحمل آجر به كارگاه گران تمام مي شود براي تهيه آجر از كوره هاي چاهي استفاده مي شودو آن بدين گونه است كه خشت را پس از خشك شدن رويهم بطريقي مي چينند كه هوا داخل آن به راحتي جريان پيدا كند و اين خشت چينمي را به صورت مخروط تا حدود سه متر ادامه مي دهند.

آنگاه روي آن را با كاهگل پوشانيده و در بالا براي دودكش تعغبيه مي كنند و آن را از زير روشن

مي نمايند.

بواسطه وجود سوراجي كه در بالا قرار دارد آتش خود را بالا كشيده و به همه جاي كوره مي رسد . پس از پختن آجر كاگهگل را خراب كرده و از آجر استفاده مي نمايند. عيب كلي اين كوره ها اين است كه بواسطه غير قابل كنترل بودن آتشاز همه نوع محصول (از آجر تا آجر جوش )بدست مي آيد.

مراحل پخت آجر:

1. تهيه خاك رس 2.بعمل آوردن خاك

3ساختن گل 4.قالب گيري يا خشت زني

خشك كردن خشت:

در كوره هاي قديمي كه خشت زني با دست انجام ميگيرد پس از چند ساعت كه از زدن خشت ميگذشت و تقريباً خشت ميتوانست شكل هندسي خود را حفظ كند آنرا از محل خود بلند كرده و از سمت سطح باريك پهلوي يكديگر ميپيچدند.

و بدين طريق سطوحي بيشتري از خشت را در معرض جريان هوا قرار مي دادند و به خشك شدن سريع خشت كمك مي كرند. البته در اين طريقه بعلت غير فني خشك شدن خشت اولاً در سطح آن ناهمواريهايي شديد ايجاد ميشد و در ثاني بعلت سطح روي آن در اثر كوران هوا زودتر خشك ميشد ولي مغز آن هنوزط رطوبت داشت و براي آنكه رطوبت مغز به خارج هدايت شود ناچار در سطح آن تركهايي ايجاد ميكردد. در اين دراين طريقه در فصول مختل سال بين 3تا 15روز طول ميكشد تا خشت خشك شود.

آجر پزي:

آجر پزي يعني گرفتن آب شيمياييس خاك رس بطوريكه هيدروسيلسكات آلومنيوم به يسليكات آلومنيوم تبديل شود.و در نتيجه داراي استقامت شده و نيروي فشاري تا حدود كيلوگرم بر سانتيمتر مربع را تحمل نمايد اين عمل بوسيله حرارتي در حدود درجه سانتيگراد انجام ميشود بدين طريق كه تا درجه سانتيگراد آب فيزيكي خشت خشك مي شود و تا درجه شيميايي خاك رس متصاعدميگردد و تا درجه ذرات خاك رسشروع به خميري شدن نمود و بدبن طريق دانه هاي شن و ماسه درون خشت را بهم ميچسبانند و آجر به دست مي آيد.

كوره هاي آجزر پزي:

كوره هاي آجر پزي به سه دسته تقسيم مي شود:

1.كوره هاي آجر پزي با آجر ثابت وآتش ثابت

2.كوره هاي آجر پزي با آجر ثابت و آتش رونده

3.كوره هاي آجر پزي بال آتش ثابت و آجر رونده.

كار كوره اول نتاپيوسته و كار كوره نوع دوم و سوم پيوسته مي باشد.

طبقه بندي آجر:

آجر را ميتوان از نظر هاي مختلف طبقه بندي نمود مانند طبقه بندي آجر از لحاظ رنگ و يا ابعاد و جنس و غيره.

طبقهخ بندي آجر از لحاظ جنس آجر:

امزوه آجر را به دسته تقسيم مي كنند اول آجرهاي فشاري

كه ابعاد آن 5×10×20و يا 5.5×11×22ميباشد و گويا به اين دليل به آنها فشاري مي گويند.كه خشت آن با دست زده مي شد و با فشار انگشتان كارگر خشت زدن گو.شه هاي قتاب بوسيله گل پر مي گرديد اين نوع آجر براي كليد كارهاي گرسي چيني و طاق ضربي مناسب مي باشد.

دوم آجرهائي است كهخ بنام ماشيني و يا آجر سوراخ دار معروف بوده و روي سطح بزرگتر آن 8تا10سوراخ به قطر 1.5تا2سانتيمتر موجود است جنس اين آجرها نسبت به آجر فشاري بسيار ترد و شكننده بوده و خاصيت مكنندگي آن نسبت به آجر شاري كمتر مي باشد و قابل تيشه داري نيست و بهتر است در طاق ضربي مصرف نشود زيرا به دليل آنكه خاصيت مكندگي زيادي ندارد و بخوبي به ملات گچ و خاك نمي چسبد. وجود اين سوراخها باعث مي شود كه ملات بطور عمومي نيز به ديوار نفوذ كرده و باعث استحكام بيشتر داوار بشود.

انواع آجر از لحاظ رنگ:

در ساختن ديوارهاي حمال و طاق ضربي و بطوري كلي در ساختن قسمتهائي از ساختمان كه روي آجر با مصالح از قبيل گچ و يا كاشي و يا سيمان و يا پوشيده مي شود رنگ آجر مطرح نيست بلكه مرغوبيط آجر مطرح مي باشد ولي اگر بخواهيم از آجر براي نما استفاده نمائيم رنگ آجر مطرح مي باشد،آجر هائي كه براي نماچيني بكار وي روند و رنگهاي زرد كم رنگ كه به آن آجر سفيد مي گويند و آجر زرد پر رنگ كه آنآجر بهي ميويند و همچنين آجر قرمز رنگ روشن و يا قرمز رنگ سير در بازار موجود است و در حدود سالهاي 1320 تا 1340نيز يك نوع آجر بلق به رنگهاي قرمز و زرد بنام آجر بهمني به بازار عرضه مي شد كه بوسيله كوره آجر پزي به همين نام تهيه مي گردد. ضخامت آجرهائي كه در نما سازي كار ميشود ممكن است 3 تا 4ويا 5سانتيمتر باشد ولي دوبعد ديگر اين آجر در نما مانند ساير آجرها فشاري يا ماشيني 10×20مي باشد علت نگي شدن اين آجرها يكيمربوط به طريقه چيدن آجر در كوره و نحوه آتش دادن به آن و كنترل سطوحي كه با آتش در تماس مستقيم مي باشد است و ديگر مربوط به اكسيد فلزاتي است كه در مواد اوليه آجر موجود مي باشد مانند اكسيد هاي مختلف آهن و غيره.

انواع آجر از لحاظ ابعاد:

همانطور يكه گفته شدابعاد آجر ها ئي كه در ديوار سازي كرسي بكار مي رود 5×10×20و يا 5.5×11×22مي باشد بطوريكه ملاخظه مي شود هر يك بعد آن دو برابر بعد دير است و اين بدان علت است كه در موقع چيدن ديوار آجرها را كله راسته مي چينند. و بدين طريق به راحتي مي توانند بندها را از همديگر برگردانند بجز اندازه هاي فوق در قديم اندازه هاي ديگري نيز براي آجرها وجود داشت مانند آجرهاي كه به ابعاد 5 ×20×20و يا 4×20×20 كه بنام آجر ختائي و يا 5×40×40بنام آجر نظامي و يا آجر قزاقي معروف بوده و بيشتر اين نوع آجرها براي فرش كف حياط و كف ايوان و غيره و به مصرف ميرسيد.

مرغوبيت آجر :

آجر مرغوب آجري است كه بتواند بارهاي وارده از ساختمان را بخوبي تحمل نمود و خرد نشود كه البته موسسه استاندار و تحقيقات صنعتي بموجب استاندارد شماره 7روشهاي براي آزمون آجر مرغوب پيشنهاد نموده است ولي از آنجا كه وسائل آزمايش در همه كارگاهها مخصوصاً در كارگاههاي كوچك موجود نيست و با توجه باينكه قسمت اعظم آجر توليد شده در مملكت را همين كارگاهها مصرف مي نمايند بايد طريقي پيشنهاد نمود كه يك فرد عادي با كمي تجريه بتواند آجر مرغوب و نا مرغوب را از هم تميز داده و در مكانهاي حساس مخصوصاً ديوترهاي باربر از آجر مرغوب استفاده نمايد

آجر مرغوب آجري است كه خوب پخته شده باشد و خاكرس موجود در آن در اثر حرارت به مرحله خميري رسيده و موجب چسبيدن دانه هاي سنگي داخل خشت به كديگر بشود چنين آجري داراي رنگي باز و روشن مي باشد از بهم زدن دو قطعه آن صداي زنگ بلند مي شود تقريباً مانند صدائي كه از وارد كردن ضربه كوچكي به كاسه چيني سالمي بگوش مي رسد و در صورتيكه آجري پخته نشده باشد صداي مرگ مي دهد مانند صداي كاسه چيني ترك خورده در اثر ضربه زدن به آن بگوش مي رسد. همچنين اگر آجر مرغوب باشد در موقعه تخليه بوسيله ماشينهاي كپرسي تعداد از آنها ميشكند در صورتيكه تعداد شكستعژه هاي آجر هاي نارغوب در موقعه تخليه بسيار زياد مي باشد.

آجر مرغوب توپوتر و متراكم تر از آجر نامرغوب است در اين صور اگر آجرها را با دست سبك ستگين نمائيم (بادست وزن كنيم) آجر مرغوب سنگين تر است .

وزن مخصوص آجر:

وزن مخصوص آجرهاي مخلف بر حسب نوع ساخت و روش ساخت و نوع مصالحي كه درآن بكار رفته متفاوت مي باشد مثلاً آجرهاي سوراخ دار با ابعاد و مصالح مساوي .آن آجري كه تعداد كمتري سوراخ دارد داراي وزن مخصوص بيشتري است و يا اگر دانه هاي سنگي در مصالحاوليه بيشتر باشد وزن مخصوص آجر بالا تر است وليبطور متوسطوزن مخصوص آجر مرغوب در حدود 1800كيلوگرم بر متر مكعب مي باشد.

امراض آجر:

بطور كلي مي توان امراض آجر را در نمكهائي كه در آن موجود مي باشد خلاصه نمود و آنرا بر حسب اهمسيت مي توان به دودسته تقسيم كرد:

1.الوئك

2.سفيدك

مقدمه

مراحل پخ

خشك كردن خشت

آجر پزي

كوره هاي آجر پزي

طبقه بندي آجر

طبقه بندي آجر از لحاظ جنس آجر

انواع آجر از لحاظ رنگ

انواع آجر از لحاظ ابعاد

مرغبيت آجر

وزن مخصوص آجر

امراض آجر

---

ارائه شده توسط : حسین ایزدی

در وب سایت : پرشین جم